تحلیل نیازمندی‌ها وقتی ارزشمند می‌شود که بتوان آن را به زبانی قابل فهم برای طراحان، توسعه‌دهندگان، مدیر پروژه و ذی‌نفعان تبدیل کرد. یکی از روش‌های ساده ولی مؤثر برای این کار، استفاده از مدل‌سازی Use Case (کاربرد-محور) است.
در این پست، یاد می‌گیریم:
-
Use Case چیست؟
-
اجزای آن چه هستند؟
-
چطور با آن‌ها مدل‌سازی کنیم؟
-
و چرا یکی از ابزارهای قدرتمند تحلیل‌گر سیستم محسوب می‌شوند؟
🎯 Use Case چیست؟
Use Case یعنی:
سناریویی که در آن یک “کاربر” (یا سیستم دیگر) با سیستم ما تعامل می‌کند تا به یک هدف مشخص برسد.
به زبان ساده‌تر: Use Case توصیف می‌کند چه‌کسی، چه‌کاری را چگونه با سیستم انجام می‌دهد.
👥 عناصر اصلی یک Use Case
-
Actor (کنش‌گر):
کسی که با سیستم تعامل می‌کند (مثلاً کاربر، مدیر، سیستم دیگر) -
System (سیستم):
چیزی که باید آن را تحلیل و طراحی کنیم -
Use Case (کاربرد):
کاری که کنش‌گر از سیستم می‌خواهد انجام دهد (مثلاً ثبت‌نام، گزارش‌گیری، ارسال پیام) -
Scenario (سناریو):
دنباله‌ای از گام‌ها برای رسیدن به هدف -
Alternative Flows (سناریوهای جایگزین):
حالت‌های خاص یا خطاهایی که ممکن است رخ دهد
🧪 مثال ساده: سیستم ثبت‌نام آنلاین
Actor: دانشجو
System: سامانه آموزش دانشگاه
Use Case: ثبت‌نام دروس ترم جدید
سناریو اصلی:
-
دانشجو وارد سامانه می‌شود
-
لیست دروس نمایش داده می‌شود
-
دانشجو دروس را انتخاب می‌کند
-
سیستم ظرفیت را بررسی می‌کند
-
انتخاب‌ها ثبت می‌شوند
-
پیام تأیید نمایش داده می‌شود
سناریوی جایگزین:
اگر ظرفیت درس پر باشد → پیام خطا داده شود و دانشجو باید درس دیگری انتخاب کند
📊 دیاگرام Use Case چیست؟
برای مدل‌سازی بصری Use Caseها از دیاگرام استفاده می‌کنیم (معمولاً با ابزارهایی مثل Draw.io یا نرم‌افزارهای UML). این دیاگرام‌ها شامل:
-
بیضی‌هایی برای کاربردها (Use Cases)
-
آدمک‌هایی برای کنش‌گران (Actors)
-
خطوط ارتباط بین Actor و Use Case
نمونه تصویری ساده:
scss
Copy code
`[دانشجو] ———> (ثبت‌نام دروس)`
🧭 مزایای استفاده از Use Case
✅ ساده، قابل فهم برای همه ذی‌نفعان
✅ کمک به کشف سناریوها و حالت‌های خاص
✅ تسهیل ارتباط بین تحلیل‌گر و طراح
✅ پایه‌ای برای طراحی تست (Test Case)
✅ قابل توسعه برای طراحی سیستم‌های پیچیده‌تر
📌 جمع‌بندی
Use Case یک ابزار طلایی است که تحلیل‌گر را قادر می‌سازد تا نیازمندی‌های عملکردی سیستم را به‌صورت شفاف، قابل سنجش و قابل پیاده‌سازی نمایش دهد. این ابزار به جای توصیف فنی، بر رفتار واقعی کاربران با سیستم تمرکز دارد.