در پست قبلی گفتیم که هر تحلیل‌گر سیستم باید بتواند پیش از ورود به جزئیات، سیستم موردنظر را تعریف کند. یعنی بداند با چه چیزی طرف است، مرزهای آن چیست، اجزای اصلی‌اش کدامند و چه روابطی در درونش برقرار است.
در این پست، می‌خواهیم به‌صورت گام‌به‌گام یک مثال واقعی را بررسی کنیم: سیستم دانشگاه. سپس از شما دعوت می‌کنیم تا یک سیستم دیگر را خودتان تحلیل و تعریف کنید.
🎓 مثال: تعریف سیستم دانشگاه
➊ مرز سیستم
مرز، یعنی مشخص کنیم چه چیزهایی داخل سیستم هستند و چه چیزهایی خارج از آن.
مرز سیستم دانشگاه:
-
داخل سیستم: دانشجویان، اساتید، کارمندان، کلاس‌ها، آزمایشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها، ساختارهای اداری، آیین‌نامه‌ها
-
خارج از سیستم: دبیرستان‌ها، وزارت علوم (به‌عنوان ناظر بیرونی)، خانواده‌ها، بازار کار
🔍 نکته: تعیین مرز به ما کمک می‌کند بدانیم چه چیزی را می‌توانیم کنترل یا تغییر دهیم و چه چیزی فقط یک ورودی یا محدودیت است.
➋ اهداف سیستم
اهداف، همان چیزهایی هستند که سیستم برای تحقق آن‌ها طراحی شده است.
اهداف دانشگاه:
-
آموزش نیروی انسانی متخصص
-
تولید و توسعه دانش (پژوهش)
-
حل مسائل جامعه و صنعت
-
ارتقاء فرهنگ و تفکر علمی
🔍 نکته: در تحلیل سیستم‌ها، شفاف‌بودن اهداف، پایه تصمیم‌گیری‌ها و طراحی‌های بعدی است.
➌ اجزای سیستم
هر سیستم از اجزای مختلفی تشکیل شده که با هم کار می‌کنند تا اهداف تحقق یابد.
اجزای دانشگاه:
-
دانشجویان
-
اساتید
-
ساختارهای اداری (آموزش، پژوهش، فرهنگی)
-
منابع فیزیکی (ساختمان‌ها، کتابخانه، خوابگاه)
-
منابع دیجیتال (سامانه آموزش، پژوهش، کتابخانه دیجیتال)
-
بودجه و منابع مالی
➍ روابط بین اجزا
در تحلیل سیستم، مهم است که نه فقط اجزا، بلکه روابط بین آن‌ها را هم درک کنیم.
روابط مهم در دانشگاه:
-
اساتید به دانشجویان آموزش می‌دهند
-
دانشجویان پروژه تحقیقاتی انجام می‌دهند
-
بخش پژوهش بودجه را بین پژوهشگران توزیع می‌کند
-
مدیریت کل، سیاست‌های آموزشی را تعیین می‌کند
-
سامانه آموزش با منابع مالی و ساختار اداری مرتبط است
🔍 نکته: برخی روابط رسمی‌اند (مثل آیین‌نامه‌های آموزشی)، برخی غیررسمی (مثل تعاملات فرهنگی بین دانشجویان).
🎒 تمرین برای شما: تعریف سیستم حمل‌ونقل شهری
حالا نوبت شماست!
سوالات راهنما:
-
مرزهای سیستم حمل‌ونقل شهری چیست؟ چه چیزهایی داخل و چه چیزهایی خارج سیستم‌اند؟
-
هدف این سیستم چیست؟ (مثلاً کاهش زمان سفر، افزایش ایمنی و …)
-
اجزای اصلی آن چیستند؟ (وسایل نقلیه، جاده‌ها، رانندگان، پلیس، نرم‌افزارهای مسیریابی و …)
-
روابط مهم بین اجزا را چگونه توصیف می‌کنید؟
📝 پاسخ خود را در قالب یک متن یا جدول کوتاه تهیه کنید و اگر مایل بودید در بخش دیدگاه‌های سایت با ما به اشتراک بگذارید.
💡 سخن پایانی
تعریف سیستم، تمرینی برای دیدن دقیق و ساخت‌یافته دنیاست. تحلیل‌گر خوب، کسی است که پیش از «پیشنهاد دادن»، «تعریف کردن» را بلد باشد.