در فرآیند طراحی سیستم‌ها، داشتن یک سند رسمی و دقیق برای ثبت نیازمندی‌ها حیاتی است. این سند به همه اعضای تیم کمک می‌کند بدانند:
-
سیستم قرار است دقیقاً چه کاری انجام دهد،
-
چه محدودیت‌هایی دارد،
-
و چطور موفقیت آن سنجیده می‌شود.
در این پست، با ساختار استاندارد و محتوای یک سند نیازمندی‌ها یا همان SRS (Software Requirements Specification) آشنا می‌شویم.
🧾 سند SRS چیست؟
SRS یعنی:
مدرکی رسمی که تمام نیازمندی‌های عملکردی و غیرعملکردی یک سیستم نرم‌افزاری را مشخص می‌کند.
این سند، پل ارتباطی بین ذی‌نفعان، تحلیل‌گران، طراحان، برنامه‌نویسان و تست‌کنندگان است. اگر این پل درست ساخته نشود، پروژه به خطا می‌رود.
🧱 ساختار پیشنهادی برای سند SRS
1. معرفی (Introduction)
-
هدف سند
-
دامنه سیستم (Scope)
-
تعاریف و اصطلاحات کلیدی
-
ارجاعات (به اسناد دیگر)
2. نمای کلی سیستم (Overall Description)
-
دیدگاه کلی سیستم
-
کاربران و کنش‌گران سیستم
-
محدودیت‌های کلی (مثل بستر اجرا، زبان، قوانین)
-
فرض‌ها و وابستگی‌ها
3. نیازمندی‌های عملکردی (Functional Requirements)
برای هر عملکرد سیستم:
-
عنوان
-
توضیح عملکرد موردنظر
-
ورودی‌ها و خروجی‌ها
-
کنش‌گران دخیل
-
اولویت (کم، متوسط، بالا)
📌 بهتر است این بخش شماره‌گذاری شده و دقیق باشد:
Copy code
3.1 ثبت‌نام کاربر 3.2 ورود به سیستم 3.3 ارسال پیام
4. نیازمندی‌های غیرعملکردی (Non-functional Requirements)
-
امنیت (رمزنگاری، احراز هویت)
-
عملکرد (زمان پاسخ، ظرفیت)
-
قابلیت استفاده (User-friendliness)
-
نگهداری و توسعه‌پذیری
-
در دسترس‌بودن (Availability)
5. رابط‌های سیستم (System Interfaces)
-
رابط با سیستم‌های دیگر
-
APIها و استانداردهای ارتباطی
-
پایگاه‌داده یا فایل‌ها
6. معیار پذیرش و اعتبارسنجی
-
چگونه تشخیص می‌دهیم که یک نیازمندی به‌درستی پیاده شده است؟
-
چه تست‌هایی برای آن طراحی می‌شود؟
🧠 نکات مهم در نگارش SRS
✅ از زبان ساده، دقیق و بدون ابهام استفاده کن
✅ هر نیازمندی باید قابل سنجش باشد (نه کلی یا ذهنی)
✅ نیازمندی‌ها را طبقه‌بندی و اولویت‌بندی کن
✅ بهتر است از جدول، نمودار و Use Case برای وضوح بیشتر استفاده شود
✅ سند باید در طول پروژه قابل به‌روزرسانی و بازبینی باشد
🗃️ نمونه جدول ساده برای مستندسازی نیازمندی عملکردی:
| کد | عنوان نیاز | توضیح | کنش‌گر | ورودی | خروجی | اولویت |
|---|---|---|---|---|---|---|
| FR-01 | ورود به سیستم | کاربر با وارد کردن نام‌کاربری و رمز وارد سامانه می‌شود | کاربر | نام‌کاربری، رمز | داشبورد | بالا |
📌 جمع‌بندی
سند SRS نقشه راه پروژه است. اگر تحلیل‌گر این سند را دقیق، قابل فهم و به‌روز تدوین کند، تیم طراحی و توسعه می‌توانند با اطمینان پیش بروند.