تا اینجا یاد گرفتیم که چگونه نیازمندی‌ها را از ذی‌نفعان و کاربران جمع‌آوری کنیم. اما این داده‌های خام، هنوز برای طراحی سیستم آماده نیستند. باید آن‌ها را تحلیل کنیم، ساختار بدهیم، دسته‌بندی کنیم و از همه مهم‌تر، تضادها و ابهام‌ها را رفع کنیم. این مرحله، جایی است که «داده» به «دانش طراحی سیستم» تبدیل می‌شود.
🎯 هدف از تحلیل نیازمندی‌ها چیست؟
-
حذف ابهام‌ها و تکرارها
-
شناسایی تضاد بین نیازها
-
تبدیل نیازهای زبان طبیعی به مستندات فنی
-
اولویت‌بندی خواسته‌ها برای تصمیم‌گیری بهتر در طراحی
📂 انواع دسته‌بندی در تحلیل نیازمندی‌ها
1. 🔧 نیازمندی‌های کارکردی (Functional Requirements)
آنچه سیستم باید انجام دهد. مثال:
-
کاربر بتواند گزارش ماهانه عملکرد را تولید کند.
-
سیستم باید رمز عبور کاربر را هنگام ورود اعتبارسنجی کند.
2. 🧱 نیازمندی‌های غیرکارکردی (Non-Functional Requirements)
ویژگی‌های کیفی سیستم. مثال:
-
سیستم باید پاسخ‌گویی کمتر از ۳ ثانیه داشته باشد.
-
امنیت داده‌ها باید مطابق استاندارد OWASP باشد.
3. 🧩 نیازمندی‌های اجباری، اختیاری و آینده‌نگر
| نوع | توضیح | مثال |
|---|---|---|
| اجباری | بدون آن سیستم ناقص است | لاگین امن |
| اختیاری | ارزش‌افزا، ولی ضروری نیست | داشبورد گرافیکی |
| آینده‌نگر | برنامه‌ریزی برای توسعه آینده | اتصال به سیستم ERP خارجی |
⚠️ مدیریت تعارض‌ها و تناقض‌ها
در بسیاری از پروژه‌ها، ذی‌نفعان خواسته‌هایی دارند که با هم در تضادند. مثال:
-
بخش مالی می‌خواهد فقط مدیران خاص به گزارش‌ها دسترسی داشته باشند.
-
واحد بازاریابی می‌خواهد تمام داده‌ها آزاد و قابل دانلود باشد.
در اینجا تحلیل‌گر باید:
-
تضاد را شناسایی کند.
-
با ذی‌نفعان گفتگو کند.
-
پیشنهاد حل تعارض را ارائه دهد.
-
راه‌حل را مستند و تأییدیه بگیرد.
🧠 ابزارهای تحلیل نیازمندی‌ها
-
Use Case Diagram – مدل‌سازی تعامل کاربران با سیستم
-
Activity Diagram / BPMN – ترسیم جریان کار
-
Decision Table – مستندسازی تصمیم‌ها
-
Mind Map یا Affinity Diagram – گروه‌بندی نیازها
📊 اولویت‌بندی نیازمندی‌ها
معیارهایی برای اولویت دادن:
-
ارزش تجاری (Business Value)
-
هزینه پیاده‌سازی
-
زمان مورد نیاز
-
ریسک مرتبط
ابزار محبوب: Moscow Method
(Must Have – Should Have – Could Have – Won’t Have Now)
📑 مستندسازی نهایی
در پایان این مرحله، خروجی ما باید یک سند شفاف و دقیق شامل موارد زیر باشد:
-
لیست دسته‌بندی‌شده‌ی نیازمندی‌ها
-
توضیحات دقیق هر نیاز
-
اولویت‌ها
-
سناریوها و نمودارهای پشتیبان
-
تأییدیه کتبی ذی‌نفعان
🧭 جمع‌بندی
تحلیل و دسته‌بندی نیازمندی‌ها، همانند فیلتر کردن طلا از میان شن‌های رودخانه است. داده‌های خام را پالایش می‌کنیم، تضادها را برطرف می‌کنیم، و برای طراحی آماده‌اش می‌کنیم.